یوگا چیست؟

تعریف یوگا

یوگا یک روش علم و کاربردی است، نه یک مذهب و نه یک اعتقاد یا دین. یوگا در مشرق زمین سابقه ای بیش از ۵۰۰۰ سال دارد. اولین آثار به جا مانده از یوگا به سنگ نوشته های حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد برمیگردد که در آنها حرکات یوگا به تصویر کشیده شده اند. اساس یوگا ترکیبی از تکنیک های مختلف است که تأثیری عمیق بر کلیه ابعاد وجودی یک فرد شامل جسم، ذهن، و هیجانات او بر جا میگذارند. یوگا در غرب به عنوان سیستمی از تمرینات ذهنی و جسمی تلقی میشود که قادر است تن آرامی و رهایی را برای تمام انسان ها، صرف نظر از عقیده و مذهبشان، به ارمغان آورد. کلمه یوگا از واژه سانسکریت jouy یا زالا گرفته شده است. این کلمه در زبان انگلیسی معادل yoke یا اتحاد و یکی شدن است و در تفکر یوگایی به معنای یکی شدن انسان با مبدأ هستی یا اتحاد و پیوستگی جنبه های مختلف وجود فرد و برقراری تعادل میان آنها. یکی از معانی yoke در زبان انگلیسی ازدواج با ارتباط دو جانبه همسران است که شامل معانی یوگا نمی شود.

تاریخچه یوگا

درباره ی تاریخچه یوگا، با وجود تحقیقات فراوان درباره خاستگاه یوگا، اطلاعات دقیقی در دست نیست اما باستان شناسان و پژوهشگران، رشته دیرینه یوگا را به سه تا پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح مربوط میدانند. آموزش های یوگا از آن زمان تا کنون دستخوش تغییرات فراوانی شده است. برای درک بهتر روند این تحولات میتوان تاریخچه یوگا را در پنج دوره به شرح زیر بررسی کرد :

1. دوره دیرین (Archaic Period) :

این دوره از سال ۳۰۰۰ تا ۱۸۰۰ پیش از میلاد مسیح را در بر میگیرد. دوره دیرین (Archaic Period) نخستین رد پای یوگا در کشور هندوستان آشکار شد. در سال ۱۸۵۶ دو مهندس انگلیسی از شرکت راه آهن هند شرقی که سرگرم احداث خط آهن بودند، در جستجوی معدنی برای ماسه مورد نیاز خود به ویرانه های شهری باستانی در نزدیکی روستایی به نام هاراپا (Harappa) برخورد کردند. این ویرانه ها کنجکاوی باستان شناسان را برانگیخت و بعدها در سال های ۱۹۲۱ و ۱۹۲۲ کاوش های وسیع باستان شناسی، به کشف تمدنی ناشناخته در هاراپا انجامید. این تمدن به عصر مفرغ (۲۶۰۰ تا ۱۹۰۰ پیش از میلاد) تعلق داشت و بخش عمده آن در غرب شبه قاره هند و در آبگیر رودخانه ایندوس (Indus) شکل گرفته بود. از همین روی تمدن کشف شده را تمدن در ایندوس (Indus Valley) نامیدند. در پی کشف تمدن ایندوس، باستان شناسان و پژوهشگران، یوگا را به این تمدن مربوط دانستند. برخی آثار سنگی کشف شده از آن زمان به آسانا های یوگا شباهت دارد و نشان میدهد که تمرین های یوگا در این تمدن نیز رونق داشته است. این دوره را دوره ودایی نیز میخوانند. "ودا " (Veda) در زبان سانسکریت به معنی دانش است. آثار تعلیمات یوگا به صورت پراکنده در کتاب های باستانی وداها یافت میشود. در واقع میتوان گفت که وداها نخستین تحریر از یوگا هستند. در این دوره یوگا به عنوان شیوه معرفت کاربرد داشت.

2. دوره پیش از یوگا باستانی (Pre - Classical Period) :

این دوره از سال ۱۸۰۰ پیش از میلاد تا ۲۰۰ بعد از میلاد مسیح را در بر دارد. در این دوره آموزش های یوگا به شاخه های متعددی تقسیم و ابعاد مختلف آن از هم جدا شد. گرایش هایی مانند جنانا یوگا( Janana Yoga) یا یوگا خرد، مانترا یوگا (Mantra Yoga) یا یوگا اصوات، کارما یوگا (Karma Yoga) یا یوگا اعمال، لایا یوگا (Laya Yoga) یا یوگا انرژی ها و غیره راه خود را از یکدیگر جدا کردند. در این زمان حدود ۲۰۰ کتاب اوپانیشاد به تحریر درآمد. این کتاب ها دانش غامض و پیچیده نهفته در وداها را آسان و قابل درک بیان کردند. در بعضی از کتاب های اوپانیشاد صرفا در باره آموزش های یوگا بحث شده است. در این دوره در حماسه بزرگ ملی هند به نام های رامایانا (Ramayana) و ماهابهاراتا (Mahabharata) به تحریر در آمدند. در این حماسه ها به آموزش های مهم یوگا اشاراتی شده است. یوگا در این دوره به عنوان وسیله ای برای مدیتیشن یا مراقبه کاربرد داشت.

3. دوره یوگا باستانی (Classical Period) :

این دوره بر اساس نظر برخی پژوهشگران تاریخی ۲۰۰ سال پیش از میلاد مسیح و بر اساس نظر گروهی دیگر قرن دوم میلادی را در بر میگیرد. دوره یوگا باستانی (Classical Period) این دوره در تاریخچه یوگا دوره ای بسیار مهم شناخته شده است. اصطلاح یوگا باستانی به دلیل اهمیت تحریر کتاب یوگا سوترای (Yoga Sutra) حکیم پاتنجلی (Patanjali) در این دوره انتخاب شده است. یوگا پاتنجلی با نام های دیگری مانند راجا یوگا (Raja Yoga) به معنای یوگا سلطنتی یا آشتانگا یوگا (Ashtanga Yoga) به معنای یوگا هشت مرحله ای نیز معروف است. حکیم پاتنجلی یوگا را از پراکندگی نجات داد و آموزش های مهم آن را گردآوری و مرحله بندی کرد. شهرت پاتنجلی به دلیل چینش هشت مرحله یوگا است. وی دانش پیچیده یوگا را با بیانی شیوا در قالب هشت مرحله یوگا به همگان معرفی کرد. کتاب یوگا سوترا تا کنون به زبان های گوناگون دنیا ترجمه و تفاسیر فراوانی از آن به قلم اندیشمندان این عرصه منتشر شده است. ابوریحان محمد بن احمد البیرونی خوارزمی دانشمند ایرانی، کتاب یوگا سوترا را با عنوان "پتنجل الهندي في الاخلاص و الأمثال" به زبان عربی برگردانده است. امروزه متون قدیمی یوگا سوترا به عنوان یکی از کتاب های مرجع دانش یوگا شناخته میشود. در باره زندگی پاتنجلی اطلاعات دقیقی در دسترس نیست. در اشارات پژوهشگران به زمان دقیقی در باره دوران زندگی پاتنجلی دست نمی یابیم. دسته ای از پژوهشگران بر پایه نتایج تحقیقات خود ابراز داشته اند که وی حدود ۲۰۰ سال پیش از میلاد مسیح میزیسته است اما برخی دیگر نیز پاتنجلی را متعلق به قرن دوم میلادی میدانند. در این دوره چند کتاب به پاتنجلی نسبت داده شده است. یکی از این آثار کتابی بسیار معروف و تخصصی در زمینه دستور زبان سانسکریت با عنوان ماها آبهیاسا ( Maha Abhyasa) است. نوشته دیگری به نام نیدانا سوترا (Nidhana Sutra) یا سخنی بر آغاز نیز به پاتنجلی نسبت داده شده است و سومین اثر وی کتاب معروف یوگا سوترا (Yoga Sutra) یا سخنی بر یوگا است. گروهی از پژوهشگران از جمله محققان هندی، بر این عقیده اند که هر سه اثر به یک فرد تعلق دارد و بر همین اساس زمان زندگی پاتنجلی را دو قرن قبل از میلاد مسیح میدانند. اما گروهی دیگر که اغلب پژوهشگران غربی را شامل میشود، ادعا میکنند که نویسنده این کتاب ها سه فرد گوناگون اما با نامی مشابه هستند. این گروه دوران زندگی پاتنجلی را براساس زمان تحریر یوگا سوترا در قرن دوم میلادی میدانند.استادان و مربیان برجسته یوگا به عنوان سبک ویژه ای در تدریس آسانا های یوگا انتشار یافت. در دوران باستان تعاليم آسانا هیچگونه سبک خاصی نداشت. افزون بر آن در یکی از شاخه های یوگا موسوم به هاتا یوگا بر آموزش های بدنی یا آسانا و تمرین های تنفسی یا پرانایاما تأکید بیشتری میشد. با راهیابی یوگا به اروپا و آمریکا برخی استادان و مربیان هاتا یوگا برای تدریس آسانا بر پایه تجربیات فردی خود روش ویژه ای را برگزیدند و هر یک از این روشها به عنوان سبکی جداگانه مطرح شد. این سبک ها در چگونگی انجام دادن آسانا، روش آغاز و اتمام هر حرکت، زمان مکث در هر وضعیت، چگونگی تنفس در هر حرکت و نحوه توالی توالی آسانا های گوناگون با یکدیگر تفاوت دارند. هیچ یک از این انواع سبک های یوگا بر دیگری برتری یا اولویت ندارد و هر فرد بر پایه علاقه مندی و گرایش های شخصی میتواند سبک دلخواه خود را انتخاب و یوگا را با آن تجربه کند.

4. دوره پس از یوگا باستانی (Post Classical Period) :

این دوره از سال ۲۰۰ تا ۱۹۰۰ میلادی را در بر میگیرد. در این دوره بخش آموزش های جسمی یوگا رونق ویژه ای یافت. در آغاز این دوره شاخه نوپای تانترا یوگا نظریه ای جدید مبنی بر افزایش نیروی بدنی را در کنار آموزش های راجا یوگا پیشنهاد کرد و در پی آن آموزش های آسانا (Asana) یا ورزش های بدنی، پرانایاما (Pranayama) یا تمرین های تنفسی، کریا (Kriya) یا تمرین های پاکسازی، مودرا (Mudra) یا حالات اشاره ای و باندا (Bandha) یا انقباض های خاص عضلانی مورد استفاده و پسند عامه قرار گرفت و در نتیجه شاخه جدیدی به نام هاتا یوگا (Hata Yoga) یا یوگا جسمی به سرعت رشد کرد. پایه گذاری هاتا یوگا را به فردی به نام گوراخنات (Gorakhnath) نسبت میدهند. دوران زندگی گوراخنات بین سده ۹ تا ۱۰ میلادی بوده است. او دستورالعمل چگونگی اجرای انواع آسانا، پرانایاما و مودرا را به نگارش درآورد. یکی از معروف ترین آثار وی گوراخشا سمهیتا (Goraksha Samhita) یا خلاصه بیان گوراخشا است. بعد از دوران گوراخنات دو اثر معروف دیگر به نام هاتا یوگا پرادیپیکا (Hata Yoga Pradipika) یا درخشش هاتا یوگا به وسیله حکیم سواتماراما (Swatmaramna) در قرن پانزدهم و گزندا سمهيتا (Gheranda Samhita) یا خلاصه بیان گرندا به وسیله حکیم گرندا (Gheranda) در قرن هفدهم نگاشته شد. در این دوره آموزش های یوگا به عنوان وسیله ای برای کسب قدرت و نیروی بدنی معرفی میشد.

5. دوره یوگا کنونی (Modern Period) :

دوره کنونی از سال ۱۹۰۰ میلادی آغاز شده است. در این دوره آموزش های یوگا از هند به غرب و از آنجا به گوشه و کنار جهان گسترش یافت و به عنوان شیوه ای برای تنش زدایی و دستیابی به آرامش به مردم جهان عرضه شد. امروزه کارایی و نقش یوگا به عنوان وسیله ای کم نظیر برای سالم سازی تن و روان بر همگان اثبات شده است. در این دوران به طور کلی آموزش های یوگا به سه بخش آموزش های بدنی، تنفسی و ذهنی تقسیم شده است. در باره اهداف و کاربرد آموزشهای جسمی، تنفسی و ذهنی یوگا در دوران کنونی صدها کتاب به زبان های مختلف نگاشته شده است. در این دوران تعدادی از استادان و مربیان خبره یوگا از سراسر جهان در زمینه چگونگی یادگیری و افزایش آثار سودمند یوگا نظریه های گوناگونی را مطرح و هر یک بر اساس نظریه خود سبکی نوین را پایه ریزی کردند. برای آشنایی هرچه بیشتر شما عزیزان گرامی این سایت، در ادامه این بخش به معرفی مراحل 8گانه یوگا میپردازیم.

رژیم غذایی در یوگا

✳ رژیم غذایی در سلامت انسان بسیار اهمیت دارد ✳

1. راجاسی
2. تاماسی
3. ساتویک

رژیم غذایی راجاسی شامل غذاهای غیر گیاهی و پر انرژی میباشد. رژیم غذایی تاماسی ترکیبی از راجاسی و ساتویک میباشد. به معنی غذاهای غیر گیاهی و گیاهی و البته پرادویه. این رژیم غذایی افراد را کم حوصله و پرخاشگر میکند. اما رژیم غذایی ساتویک گیاهی است و برای چاشنی آن از کمی ادویه هم استفاده میشود. این رژیم غذایی مورد توصیه یوگی ها میباشد. این رژیم غذایی گوارشی آسان را به ارمغان میاورد. احساس سبکی و تعادل به وجود میاید و تعادل هورمونی بدن در حد مطلوب نگه داشته میشود.

چه کسانی میتوانند یوگا تمرین کنند؟

همه افراد، هر سنی که باشد، با هر درجه از انعطا‌‌ف‌ ‌پذیری، میتوانند یوگا تمرین کنند. فقط کافی است که کلاس هایی متناسب با سطح شان انتخاب کنند: مبتدی، متوسط، پیشرفته، قهرمانی و…. بیشتر مشکلات احتمالی پزشکی در ارتباط با مفاصل هستند، اگر پوزیشن ها شدید باشند یا به مدت طولانی حفظ شوند، یا عمل تنفس به درستی انجام نشود، ممکن است مشکلاتی برای فرد ایجاد کنند.

فواید و مزایای یوگا

• یوگا اعتماد به نفس را تقویت میکند :

  

  اعتماد به نفس برای هر کسی یک امتیاز به شمار میرود، به شما احساس خوبی میدهد و باعث میشود اطرافیان تان احساس آرامش و اطمینان کنند.

  بعضی از حرکت های یوگا به طور خاص روی اعتماد به نفس شما کار میکنند. وقتی تازه شروع به کار میکنید این حرکات ساده هستند و به ترتیب پیشرفته تر میشوند. فراموش نکنید هیچ کس از بیشتر از کمی اعتماد به نفس ضرر نمی کند.

• هر جایی میتوانید یوگا کار کنید حتی در محل کار :

  

  شما هر جایی میتوانید تمرین یوگا کنید. اگرچه خوب است که زیرانداز مخصوص به خودمان را داشته باشیم، به کلاس یوگا برویم یا در خانه مان فضایی راحت برای این کار داشته باشیم اما بدون این ها هم، در هر جایی میتوانید یوگا کار کنید. من در یوتیوب ویدئوهایی از کسانی دیده ام که در سفر، محل کار، کنار ساحل و… حرکات یوگا را انجام میدهند. ویدئوهای آموزشی یوگا برای من بسیار مفید بوده اند، من به کمک آنها حرکات بسیاری آموختم. اما اکنون که به اندازه ی کافی حرکت یاد گرفته ام، میتوانم هر جایی تمرین کنم. من نیازی به موسیقی، زیرانداز مخصوص یا مربی ندارم.

• تنفس درست را یاد میگیرید :

  

  یادگیری تنفس به روش یوگا اثرات مثبت ملموسی به همراه دارد. اثراتی از جمله :

  • فشارهای حاد و مزمن را در اطراف قلب و اعضای گوارشی از بین میبرد.

  • به بیماران مبتلا به مشکلات تنفسی مانند آسم یا آمفیزم (emphysema) کمک میکند تا بر نگرانی ناشی از نفس تنگی غلبه کنند زیرا یوگا ظرفیت ریه ها را افزایش میدهد.

  • محرک های عصبی مربوط به عروق قلبی را تقویت میکند.

  • اضطراب عصبی و حسی را به طور چشمگیری کاهش میدهد.

  • با افزایش تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن، میزان سم زدایی را بهبود میبخشد.

  • با توزیع انرژی میان غدد داخلی، سیستم ایمنی بدن را تقویت میکند.

  • ذهن را آرام و تعادل ذهنی و جسمی ایجاد میکند.

• شما را از حالت بدن تان آگاه میکند :

  

  از زمانی که یوگا کار میکنید، حالت بدنی تان به شکلی قابل توجه بهبود مییابد. حرکات یوگا به ما میاموزد با قامتی راست بایستیم، به طوری که سرمان در راستای قلب و قلب مان در راستای لگن باشد. حتی هنگامی که نشسته ایم اگر حالتی خمیده به خود بگیریم فورا متوجه میشویم و طرز نشستنمان را درست میکنیم. نکته ی دیگری که متوجه میشویم این است که با اصلاح حالت بدن، نفس هایمان عمیق تر و در نتیجه تنفس مان بهتر میشود.

• یوگا لزوما ورزش گرانی نیست

• بیشتر درنگ میکنید :

  

  با انجام یوگا، یاد میگیرید در لحظه زندگی کنید. زمانی که تازه یوگا را شروع کردم، کم طاقت بودم و دلم میخواست حرکات را با عجله انجام بدهم. به علاوه اینکه مرتب زمان را چک میکردم. با ادامه ی تمرینات یوگا، آموختم که باید ذهنم را آرام کنم و بر حرکت و تنفسم تمرکز کنم. گاهی بدون انجام هیچ حرکتی تنها بر تنفس تمرکز میکنم. مطمئن باشید توانایی آرام کردن ذهن و در آن واحد بر یک چیز تمرکز کردن، در تمام ابعاد زندگی شما مفید است.

• لاغر و قوی تر میشوید :

  

  از همان شروع یوگا متوجه شدم در بیشتر حرکات از وزن خود شخص به عنوان وزنه و مقاومت استفاده میشود. مثلا در پلانک یا حرکت سگ سرپایین، شما باید وزن بدن تان را تحمل کنید. انجام این حرکات با تمرینات بیشتر برای من آسان تر شد زیرا من قوی تر میشدم. همچنین لاغرتر شده ام و لباس هایم کمی گشاد شده اند. اگر به دنبال لاغر شدن و در عین حال داشتن ظاهری زیبا هستید، سریع ترین روش، انجام منظم حرکات یوگا است.

• یوگا استرس را از بین میبرد :

  

  در دوره ی گذار مثل زمان تعطیلات یا هر زمانی که اوضاع زندگی کمی پیچیده است، تمرینات کوتاه یوگا (حتی به اندازه ی ۱۰ دقیقه، اگر بیشتر از این وقت ندارید) باعث کاهش تنش میشوند. بر پایه ی تجربه ی شخصی ام تأیید میکنم که یوگا استرس را کاهش میدهد و از نظر ذهنی سبک تر و از نظر فیزیکی رهاتر میشوم.

به دلایل مختلف، یوگا ورزش فوق العاده ای است و مزایای آن بسیار بیشتر از آن چیزی است که در این فهرست ذکر شد. اگر تا به حال سراغ یوگا نرفته اید، خواهش میکنم آن را امتحان کنید. حتی تمرین هایی به مدت تنها ۱۰ دقیقه هم اثرگذارند. اگر پیش از این یوگا کار کرده اید، سعی کنید آن را به طور پیوسته و منظم ادامه دهید. مطمئن باشید اثرات مثبت یوگا ارزش صرف وقت و تلاش را دارد.