انواع سبک های یوگا

مقدمه:

سرزمین هندوستان خاستگاه و مهد تعالیم یوگا بوده اما امروزه این دانش به گوشه و کنار جهان گسترش یافته و فراگیر شده است. امروزه در شهرهای کوچک و بزرگ بیشتر کشورهای جهان دوره های آموزش یوگا برگزار میشود و شمار زیادی از انسان ها از آثار درمانی و آرامش بخش تمرین های یوگا بهره مند میشوند. هنگامی که یوگا از هند به غرب و از آنجا به سراسر جهان گسترش یافت، به عنوان روشی برای تنش زدایی و آرامش بخشی معرفی شد. شیوههای اجرای آسانا ها بر اساس تجارب یوگیها و استادان بزرگ یوگا تنوع فراوان یافت. این شیوه های تدریس به عنوان سبک های هاتا یوگا معروف شد. آسانا با ورزش های جسمی یکی از بخش های برجسته و عمده تعالیم یوگا است. پژوهشگران، صاحب نظران و مربیان خبره یوگا در سراسر جهان تلاش کرده اند که مردم را با آثار سودمند و جنبه های علمی آسانا های یوگا آشنا کنند. یکی از این افراد برجسته استاد یوگاناندا پاراماهامسا (Yogananda Pramahamasa) بود که در سال ۱۹۲۰ به عنوان نماینده شبه قاره هند به کنگره بینالمللی پیشروان مذهبی در بوستون آمریکا دعوت شد و در این همایش به موفقیت چشمگیری دست یافت. یوگاناندا در همان سال مدرسه ای موسوم به (SRF) (Self Realization Fellowship) یا مدرسه خودشناسی را در ایالات متحده آمریکا پایه ریزی کرد و شیوه کهن یوگا را در قالب آموزشهای مدیتیشن و کریا یوگا (Kriya Yoga) به مردم آن سرزمین آموخت. این تعالیم به دلیل برخورداری از جنبههای تجربی به سرعت در غرب انتشار یافت بعد از آن استاد بی کی اس آينگار (BKS Iyengar) در سال ۱۹۵۲ با کمک نوازنده معروف ویلن پھودی منوهين (Yehudi Menuhin) بخش تعاليم آسانا و پرانایاما را در غرب به گونه ای مؤثر معرفی کرد. سوامی ویشنودواناندا (SwamiVishnudevananda) در سال ۱۹۵۷ آموزش بخش آسانا ها و نیز تدریس فلسفه یوگا را در غرب آغاز کرد. در این میان شمار دیگری از استادان و مربیان یوگا نیز از سرزمین هند به غرب رفتند و سرگرم تدریس یوگا به ویژه در بخش آسانا شدند. همچنین جمع کثیری از شیفتگان یوگا در غرب به هندوستان عزیمت کردند و پس از فراگیری این علم در سرزمین خاستگاه آن، به عنوان مربیان برجسته یوگا به سرزمینهای خود بازگشتند و در آن شهرت یافتند. شیوه و تجارب شخصی بعضی از این استادان و مربیان برجسته یوگا به عنوان سبک ویژدام در تدریس آسانا های یوگا انتشار یافت. در دوران باستان تعاليم آسانا هیچ گونه سبک خاصی نداشت. افزون بر آن در یکی از شاخه های یوگا موسوم به هاتا یوگا بر آموزشهای بدنی یا آسانا و تمرین های تنفسی یا پرانایاما تاکید بیشتری میشد. با راهیابی یوگا به اروپا و آمریکا برخی استادان و مربیان هاتا یوگا برای تدریس آسانا بر پایه تجربیات فردی خود روش ویژه ای را برگزیدند و هر یک از این روشها به عنوان سبکی جداگانه مطرح شد. این سبک ها در چگونگی انجام دادن آسانا، روش آغاز و اتمام هر حرکت، زمان مکث در هر وضعیت، چگونگی تنفس در هر حرکت و نحوه توالی آسانا های گوناگون با یکدیگر تفاوت دارند. هیچ یک از این سبک ها بر دیگری برتری یا اولویت ندارد و هر فرد بر پایه علاقهمندی و گرایش های شخصی میتواند سبک دلخواه خود را انتخاب و یوگا را با آن تجربه کند. انواع یوگا بیشتر سبک های هاتا یوگا میباشند که ریشه در شیوه تدریس استاد کریشناماچاریا (T.Krishnanacharya) از مؤسسه یوگا میسور (Meysur) دارند. سه تن از شاگردان برجسته وی سه سبک معروف را در یوگا پایه ریزی کرده اند.

سبک آینگار یوگا (Iyengar Yoga):

این سبک یوگا نسبت به سایر سبک های هاتا یوگا طرفداران بیشتری دارد. در این سبک بر چگونگی کار کرد عضلات مختلف بدن در زمان اجرای آسانا تأکید زیادی میشود. استاد آینگار برای افزایش انعطاف پذیری بدن و حفظ توازن حرکات به شاگردان خود پیشنهاد میکند که از وسایل کمکی مانند بندهای مخصوص، پتو، صفحات چوبی و صندلی استفاده کنند. کاربرد این وسایل کمکی به شاگردان مبتدی در درک کشش های صحیح هر حرکت کمک میکند. مربیان این سبک برای رسیدن به سمت مربی گری دوره های بسیار سخت و طاقت فرسای ۲ تا ۵ ساله را پشت سر میگذارند.

سبک وینی یوگا (Vini Yoga):

این سبک بسیار ملایم و روان است. تی کی وی دسیکاچاریا بنیان گذار این سبک فرزند جناب کریشناماچاریا بوده است. این سبک اجرای هر حرکت را با عمل دم و بازدم هماهنگ میکند. حرکت ها و توالی آنها در این سبک به گونه ای انتخاب میشود که با توانایی های هر فرد سازگار باشد. در سبک وینی یوگا پیشنهاد میشود که برای کاهش فشار بر مفاصل زانو در زمان اجرای حرکات ایستاده، این مفاصل را اندکی خم و شل نگه داریم.

سبک آشتانگا یوگا (Ashtanga Yoga):

سبک آشتانگا یوگا برای ورزشکارانی که تمرین های جسمی سخت و سنگین انجام میدهند، مناسب است. استاد پراتابهی جویس بنیان گذار سبک آشتانگا یوگا معتقد است که با اجرای دستورات این سبک قدرت انعطاف پذیری و استقامت بدن بسیار افزایش مییابد. این سبک برای شاگردان مبتدی مناسب نیست. شایان ذکر است که سبک آشتانگا یوگا پراتابهی جویس و شاخه آشتانگا یوگا حکیم پاتنجلی کاملا از یکدیگر مجزا هستند. آشتانگا یوگا پاتنجلی شیوه سیر به سوی وارستگی است اما سبک آشتانگا یکی از انواع یوگا پراتابهی جویس شیوه چگونگی اجرای آسانا ها یا ورزش های جسمی برای رسیدن به قدرت بدنی است.

سبک شیواناندا یوگا (Sivananda Yoga):

دو تن از شاگردان استاد شیواناندا (Sivananda) در ریشیکش (Reshikesh) واقع در شمال هند دو سبک معروف را بنا نهاده اند. این افراد عبارت اند از سوامی ویشنو دواناندا، پایه گذار سبک شیواناندا یوگا (Sivananda Yoga) و سوامی ساتچیداناندا (Swami Satchidananda بنیان گذار سبک اینتگرال یوگا (Integral Yoga). استاد شیواناندا پس از اتمام دروس دوره پزشکی خود به تدریس تعالیم یوگا و دروس معرفتی پرداخت. وی اعتقاد داشت که خدمت صادقانه، عشق، بخشش، خلوص، مراقبه و رسیدن به شناخت، اهداف اصلی زندگی انسان است. استاد شیواناندا هرگز هند را ترک نکرد اما عده ای از شاگردان وی تعلیمات سبک وی را در سراسر جهان گسترش داده اند. سوامی ویشنو دواناندا سبک خود را به احترام استادش شیواناندا نام نهاد و مرکز بینالمللی شیواناندا یوگا ودانتا سنتر (International Sivananda Yoga Vedanta Center) را بنا کرد. در این سبک اجرای آسانا ها همراه با تمرین های رها سازی در فواصل آنها و تمرین های تنفسی همراه با تکرار اصوات خاصی توصیه میشود. همچنین اصول تغذیه سالم و مثبت اندیشی از آموزشهای مهم این سبک هستند.

سبک اینتگرال یوگا (Integral Yoga):

پایه گذار این سبک سوامی ساتچیداناندا شاگرد استاد شیواناندا بوده است. در این سبک یک جلسه تمرین یوگا از چند مرحله شامل اجرای تمرین های آسانا به مدت ۴۵ دقیقه و اجرای فن رها سازی عمیق، اجرای تمرین های تنفسی و سرانجام اجرای فن مدیتیشن تشکیل میشود. دکتر دین ارنیش (Dr.Dean Ornish) برای درمان بیماران قلبی خود از این سبک بهره گرفته است.

سبک آناندا یوگا (Ananda Yoga):

بنیان گذار این سبک فردی آمریکایی به نام دونالد جی والترز (Donald J Walters) معروف به سوامی کریاناندا (Kriyanada Swami) است. او شاگرد یوگاناندا پاراماهامسا بوده و حدود ۴۵ سال از عمر خویش را صرف فرا گرفتن تعالیم استاد خود کرده است. سبک آناندا با استفاده از تمرین های آسانا و پرانایاما (تمرین های جسمی و تنفسی)، چگونگی مهار انرژی های لطیف روحی و روانی را آموزش میدهد. هدف غایی این آموزشها بیداری انرژی های موجود در چاکرا برای دستیابی به رشد ابعاد وجودی انسان است.

سبک آنوسارا یوگا (Anusara Yoga):

سبک آنوسارا یوگا (Anusara Yoga) این سبک را فردی آمریکایی به نام جان فرند (John Friend) پایه گذاری کرد. آنوسارا یوگا از سبک های جدیدی است که در آمریکا، استرالیا و ژاپن به سرعت گسترش یافته است. در این سبک اجرای هر آسانا با فعالیت های پر انرژی همراه است و همچنین در این سبک به توانایی ها و محدودیت های هر فرد احترام گذاشته میشود.

سبک کالی ری تری یوگا (Kali Ray Tri Yoga) :

سبک کالی ری تری یکی از انواع یوگا (Kali Ray Tri Yoga) سبک کالی ری تری یوگا مبتنی بر اجرای آسانا های یوگا همزمان با تمرین های تنفسی و مودرا به منظور ایجاد جریان های قوی و پرانرژی درونی است. این روش را خانم کالی ری (Kali Ray) پایه گذاری کرده است. اصول بنیادین این سبک شامل رهایی در حرکت، حرکات موجی شکل ستون مهره ای و سکون در حرکت است. خانم کالی ری بر استفاده از تغذیه گیاهی به منظور حفظ سلامتی و رشد معنوی تأکید فراوان دارد.

سبک سواروپا یوگا (Svaroopa Yoga):

سبک سواروپا یوگا (Svaroopa Yoga) بنیان گذار آمریکایی این سبک خانم راما برج (Rama Berch) است. او جسم انسان را وسیلهای برای رشد معنوی میداند. در این سبک اجرای آسانا های یوگا همراه با توجه ویژه بر حرکات ستون مهره ای از ناحيه دنبالچه تا مهره های گردن و باز کردن مرحله به مرحله فضای بین مهره ای به کمک حرکات ظریف عضلانی پیشنهاد میشود.

سبک بیکرام یوگا (Bikram Yoga):

سبک بیکرام یکی از انواع یوگا به یوگا داغ نیز شهرت دارد. پایه گذار این سبک آقایی هندی به نام بیکرام چوداری (Bikram Chaudhari) است. او این سبک را با حمایت دانشگاه توکیو و بیمارستان وابسته به این دانشگاه در آمریکا پایه ریزی کرد. بیکرام اجرای ۲۶ أسانا را در مدت ۹۰ دقیقه در فضایی گرم با حرارتی تا ۴۶ درجه سانتیگراد پیشنهاد میکند. او اعتقاد دارد که گرما باعث سم زدایی و کاهش وزن بدن میشود.

سبک کریپالو یوگا (Kripalu Yoga):

سبک کریپالو یکی از انواع یوگا (Kripalu Yoga) پایه گذار این سبک فردی هندی به نام آمریت دیسایی کریپالو (Amrit Desai Kripalu) بوده است. او نام این سبک را به احترام استاد خویش کریپالو آناندا (KripaluAnanda) انتخاب کرده است.این شیوه سه سطح آموزشی به شرح ذیل دارد:

1. فراگیری آسانا های یوگا برای افزایش انعطاف پذیری بدن
2. افزایش زمان مکث و میزان تمرکز در هر حرکت
3. رفتن به حالت مراقبه در حین حرکت